Warsztaty na rzecz przyszłość rolnictwa i lokalnych systemów żywności: innowacyjne praktyki w rolnictwie i lokalnych systemach żywnościowych

W tym artykule opisano warsztatowy proces oceny dobrych praktyk i innowacji, które odpowiadają na obecne i przyszłe wyzwania w rolnictwie, a także lokalnym systemie produkcji żywności pochodzenia roślinnego. Będzie to dla Ciebie interesujące, jeśli:

• Poszukujesz procesów wspierających rozwój lokalnych rynków żywności,
• Chcesz poznać metody, które wspierają implementację dopasowanych innowacji w sektorze rolniczym,
• Interesuje Cię stymulowanie innowacji i współpracy między różnorodnymi grupami interesariuszy na rzecz przyszłości żywności.

MISJA

Żywność to podstawa naszego życia, zdrowia i bezpieczeństwa. Naszym celem jest wspieranie transformacji systemów produkcji i konsumpcji żywności na poziomie lokalnym. Realizując tę misję, zależy nam na upowszechnianiu zrównoważonych i innowacyjnych rozwiązań, które będą współtworzone przez konsumentów i producentów i staną się krokiem w kierunku zbiorowej odpowiedzialności za przyszłość żywności.

KONTEKST

Projekt FURKAN, będący częścią grupy projektów EIT Food, jest realizowany w regionie Ostródy przez studio foresightowe Busola Trends oraz Fundację Zatoka, w partnerstwie zarówno z gminą wiejską Ostróda, jak i miastem Ostróda. Integrujemy miasto i wieś, diagnozujemy wyzwania i poszukujemy najlepszych rozwiązań, które należy upowszechniać, aby pobudzić zrównoważony rozwój produkcji i konsumpcji żywności w regionie. Warsztaty są jednym z etapów całego procesu, o którym więcej można przeczytać TUTAJ.

Metodologia

“Najlepszą metodą przewidywania przyszłości jest jej tworzenie” — Peter Drucker

Rosnąca zawartość środków ochrony roślin i nawozów w żywności pochodzenia roślinnego, coroczne susze oraz brak porozumienia między miastem a wsią — przepaść komunikacyjna, która sprawia, że konsumenci i producenci zdają się żyć na dwóch różnych planetach — to tylko wycinek rzeczywistości, z którymi już dziś mierzymy się w obszarze produkcji żywności. Globalne wyzwania należy rozważyć w lokalnym kontekście, ponieważ każda społeczność, warunki środowiskowe każdego regionu, a także jej potencjał gospodarczy są inne.

Efektywność rozwiązań zależy od dostosowania ich do potrzeb odbiorców. Opracowaliśmy proces, który może poprowadzić region od diagnozy, aż po rozwiązania i wskazać najbardziej pilne kierunki, od których należy zacząć wsparcie lokalnego systemu żywności.

1. Mapowanie interesariuszy: Jednym z kluczowych elementów jest zadbanie o udział w procesie różnorodnych interesariuszy, którzy uczestniczą w lokalnym systemie żywności. Powinno to uwzględniać zarówno producentów (rolników, przetwórców, zbieraczy), jak i konsumentów. W naszych warsztatach brali udział również przedstawiciele biznesu, decydenci z urzędu miasta oraz urzędu gminy, przedstawiciele instytucji kontrolujących (Powiatowa Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna, Laboratorium Kontroli Jakości Żywności) oraz edukatorzy.
2. Zdiagnozowanie wyzwań przyszłości: Na podstawie 75 ankiet wśród producentów, 160 ankiet wśród konsumentów i 25 rozmów z ekspertami sporządziliśmy listę 30 wyzwań w trzech obszarach: jakość i bezpieczeństwo żywności, zmiany środowiskowe, współpraca. Kontekst tych wyzwań został poszerzony o badanie megatrendów, aby przeanalizować, jak konkretne problemy będą kształtować się w przyszłości pod wpływem globalnych sił.

1. Baza dobrych praktyk: Aby zbudować naszą wyjściową bazę, prześledziliśmy innowacje i case study z uprawy i przetwórstwa z różnych stron świata, trendy oraz innowacje w najróżniejszych obszarach. Następnie ocenialiśmy ich efektywność. W efekcie wyizolowaliśmy 60 dobrych praktyk, po 20 w każdym z trzech obszarów wyzwań.

Przygotowana przez nas baza wiedzy na temat problemów oraz potencjalnych rozwiązań posłużyła nam jako punkt wyjścia do warsztatów z interesariuszami. Warsztaty przeprowadziły Małgorzata Piskórz oraz Izabela Niewdzięczna w lipcu 2024 roku. Celem warsztatów było wyizolowanie najbardziej dopasowanych do regionu dobrych praktyk i rozwiązań, które mogą wspierać producentów w uprawie zdrowych produktów. Z kolei konsumenci, dzięki skutecznym metodom dystrybucji i wdrożeniu nowych modeli biznesowych, będą mieli zapewniony dostęp do lokalnie produkowanej, wysokiej jakości żywności.

W warsztatach uczestniczyło 18 osób, które reprezentowały zarówno środowisko producentów, konsumentów, odbiorców biznesowych, władze samorządowe, instytucje wspierające jak i kontrolujące jakość żywności oraz edukatorzy.

Przebieg warsztatów:

Przebieg warsztatów opierał się zmodyfikowanej metodzie World Cafe, skupiającej uczestników na wielowymiarowej analizie kart dobrych praktyk i innowacji.

Uczestnicy warsztatów zostali podzieleni na trzy interdyscyplinarne grupy, aby zapewnić reprezentację różnorodnych perspektyw i kompetencji w każdym zespole. W sali przygotowano trzy stoły tematyczne: 1) bezpieczeństwo i jakość żywności, 2) zmiany środowiskowe, 3) współpraca.

Każdy ze stołów zawierał zestaw 20 kart dobrych praktyk, z opisem problemu, który rozwiązują, metodologią działania oraz wskazówkami do oceny efektywności, w tym potencjalnymi kosztami i wynikami badań.

Uczestnicy, po zapoznaniu się z kartami, dyskutowali o każdej praktyce, a następnie dokonywali oceny jej innowacyjności, dopasowania do regionalnych warunków i przydatności w rozwiązywaniu lokalnych problemów. Oceny dokonywane były metodą kropkową na skali 1–5:

1. W jaki sposób praktyka odpowiada na lokalne problemy?
2. Jakie są szanse na jej wdrożenie w lokalnym systemie żywieniowym?
3. W jakim stopniu praktyka jest innowacyjna?

Po zakończeniu pracy przy jednym stole grupy rotacyjnie przechodziły do kolejnych stref, co pozwalało na ocenę praktyk z różnych obszarów. Moderatorzy, obserwując i notując przebieg dyskusji, wyjaśniali wszelkie niejasności. Na zakończenie warsztatów podsumowano obserwacje uczestników i zebrano rekomendacje dotyczące formułowania i oceny dobrych praktyk.

Wyniki:

Warsztaty FURKAN okazały się bardzo wartościowym narzędziem w drodze całego projektu, ponieważ uczestnicy nie tylko ocenili dobre praktyki, ale wnieśli też całą swoją wiedzę i doświadczenie, żeby określić potencjalne pułapki związane z ich wdrożenim oraz dostrzegli szanse, których nie było widać na pierwszy rzut oka.

Na przykład Agrowoltaika, która polega na instalacji paneli fotowoltaicznych nad uprawami rolnymi, chociaż była postrzegana jako ciekawy model biznesowy, to uczestnicy wskazali również, że może zwiększać ryzyko namnażania się patogenów roślinnych poprzez podwyższoną wilgotność, ograniczoną cyrkulację powietrza oraz zmiany mikroklimatu, a tym samym może prowadzić do obniżenia zdrowia roślin i jakości plonów. Natomiast zastosowanie dronów rolniczych do oprysków, które wspierają optymalizację dawkowania środków ochrony roślin, zyskało zainteresowanie jako nowy model biznesowy, w ramach którego producent może także oferować usługi wynajmu swojego urządzenia. Uczestnicy proponowali połączenie tego rozwiązania z inteligentną pułapką na szkodniki, żeby zwiększyć efektywność i ograniczyć użycie środków ochrony roślin.

W dziedzinie zmian środowiskowych największym wyzwaniem okazała się skala działalności. Dla większych producentów kluczowe były technologie automatyzacji, precyzyjnego rolnictwa i inteligentnego zarządzania zasobami, które nie prowadziły do istotnego wzrostu kosztów produkcji, a co za tym idzie — kosztów dla konsumentów. Te innowacje wiążą się z dużymi inwestycjami początkowymi, jednak niektóre z nich mogą być traktowane jako biznesowe przedsięwzięcie, które umożliwia nie tylko obsługę własnej uprawy, ale również świadczenie usług z danego obszaru.

W zakresie współpracy szczególnie pozytywnie oceniono dobre praktyki, które nastawione są na usprawnienie procesu dystrybucji, ponieważ to właśnie stanowi kluczowe wyzwanie dla regionu. Przykładem takiego rozwiązania jest platforma Vanier w mieście Ghent, gdzie rolnicy dostarczają żywność do centralnego magazynu, skąd jest ona następnie rozprowadzana do sklepów, restauracji i szkół. Centralizacja procesu umożliwia odbiorcom otrzymywanie jednej dostawy opartej o jedną fakturę, co usprawnia zakupy i wspiera mniejszych producentów.

Podsumowując wyniki warsztatów, wyłoniono pięć najlepszych propozycji dla każdego obszaru wyzwań w gminie Ostróda. Opisy tych propozycji zostały uzupełnione o wskazówki uczestników oraz elementy, których uczestnikom brakowało w początkowych opisach. Te dobre praktyki stanowią ważny wkład do działań podejmowany przez Sieć Ambasadorów Wiedzy o Żywności. Jest to grupa lokalnych przedstawicieli, która w ramach projektu FURKAN angażuje producentów i konsumentów w wydarzenia edukacyjne w 20 okolicznych wsiach oraz w mieście Ostróda.

Następne kroki:

Współpraca między miastem a wsią, wspierana przez zróżnicowane grupy interesariuszy, pokazuje, że przyszłość rolnictwa leży w synergii — łącząc nie tylko technologię, ale przede wszystkim społeczeństwo, jego praktyki i lokalne know-how, aby stworzyć bardziej odporny i innowacyjny system żywnościowy.

Projekt FURKAN i realizowane w jego ramach warsztaty mogą mieć znaczenie nie tylko dla przyszłości lokalnych społeczności, ale i szerszej globalnej perspektywy, która często nie dostrzega niuansów związanych z prowadzeniem transformacji na poziomie lokalnym. Pod tym względem projekt może nie tylko dostarczyć rekomendacji dla instytucji decyzyjnych, ale również być inspiracją do prowadzenia analogicznych procesów w innych regionach.

Podsumowanie i podziękowania:

Dziękujemy wszystkim uczestnikom za aktywny udział i cenne wkłady. Jesteśmy przekonani, że wspólnie możemy tworzyć samowystarczalne i zdrowe systemy.

Chcesz wziąć udział w naszym projekcie lub wesprzeć nasze działania? Skontaktuj się z nami pod adresem info@busolatrends.com

Wejdź na stronę i poznaj nas -> www.busolatrends.com